Co to znaczy być obywatelem?

W jakim stopniu mieszkańcy Europy są zaznajomieni z pojęciem obywatelstwa i czują się komfortowo z nim? Biorąc pod uwagę, że postawy i świadomość mogą znacznie różnić się pomiędzy narodami i populacjami, trudno jest uogólniać na temat tego, jak bardzo Europejczycy czują się zaznajomieni z ideą obywatelstwa. Niemniej jednak badania wykazały, że mieszkańcy krajów europejskich charakteryzują się stosunkowo wysokim poziomem znajomości idei obywatelstwa oraz związanych z nim praw i obowiązków. Na przykład w standardowym badaniu Eurobarometru Komisji Europejskiej 88 (2017) stwierdza się, że „Siedmiu na dziesięciu Europejczyków czuje się obywatelami UE i po raz pierwszy od wiosny 2010 r. wskaźnik ten osiągnął próg 70%” ( s. 34).⁵

Pomimo tych danych, ile razy dziennie, tygodniowo, a nawet w ciągu miesiąca obywatele zastanawiają się i myślą o roli, jaką odgrywają wśród czegoś większego niż oni sami, społeczności i narodu, do którego należą i do którego wnoszą swój wkład? W większości przypadków i codziennych zastosowań pojęcie obywatelstwa jest najczęściej określane jedynie jako perspektywa prawna współczesnego obywatelstwa, które można podzielić na dwie główne kategorie: obywatelstwo z tytułu urodzenia i obywatelstwo nabyte (lub naturalizowane). To ostatnie można uzyskać poprzez zawarcie małżeństwa z obywatelem lub proces naturalizacji, który wiąże się ze spełnieniem określonych wymogów prawnych, takich jak miejsce zamieszkania, znajomość języka i zdanie egzaminów obywatelskich. Ten zmysł prawny wyznacza także punkt wyjścia dla tradycyjnego i politycznego obywatelstwa, które zapewnia prawo do głosowania, prawo do pracy i życia w kraju, dostęp do usług społecznych i ochronę prawną.

Obywatelstwo jako poczucie przynależności

Jednak ze społecznego punktu widzenia obywatelstwo oznacza poczucie przynależności i przywiązania do określonej społeczności lub narodu. Może obejmować aspekty kulturowe, społeczne i emocjonalne, które kształtują tożsamość jednostki i połączenie z większym zbiorowością. Może to obejmować dzielenie się wspólnymi wartościami, tradycjami, językiem i uczestnictwem w życiu kulturalnym społeczności.

Obywatelstwo jako sposób partycypacji

Obywatelstwo musi wiązać się także z poczuciem obowiązku angażowania się w proces demokratyczny i korzystania z własnego prawa do wyrażania opinii, uczestniczenia w działalności politycznej i wpływania na procesy decyzyjne. Może to obejmować prawo do głosowania w wyborach, uczestniczenia w działalności obywatelskiej i organizacjach społeczeństwa obywatelskiego, a także orędowania w sprawach będących przedmiotem zainteresowania opinii publicznej. Aktywny udział w procesie politycznym jest często postrzegany jako podstawowy aspekt obywatelstwa, ponieważ umożliwia obywatelom zabieranie głosu w kształtowaniu polityk i decyzji, które mają wpływ na ich życie.

Należy zauważyć, że znaczenie obywatelstwa może być różne w różnych krajach i społeczeństwach oraz może być kształtowane przez kontekst historyczny, kulturowy i polityczny. Pojęcie obywatelstwa wciąż ewoluuje i jest przedmiotem debaty, w ramach której trwają dyskusje na temat włączenia społecznego, równości oraz obowiązków i praw obywateli we współczesnych społeczeństwach.