Wat betekent het om staatsburger te zijn?
In hoeverre zijn mensen in Europa bekend met en vertrouwd met het concept van burgerschap? Gegeven het feit dat attitudes en bewustzijn sterk kunnen verschillen tussen landen en bevolkingsgroepen, is het een uitdaging om te generaliseren over hoe vertrouwd en op hun gemak Europeanen zijn met het idee van burgerschap. Niettemin hebben onderzoeken aangetoond dat mensen die in Europese landen wonen doorgaans een relatief hoge mate van bekendheid hebben met het idee van burgerschap en de daarmee samenhangende rechten en plichten. In de standaard Eurobarometer 88 (2017) van de Europese Commissie wordt bijvoorbeeld gesteld dat “Zeven op de tien Europeanen het gevoel hebben burgers van de EU te zijn en het is de eerste keer sinds het voorjaar van 2010 dat deze indicator de drempel van 70% heeft bereikt”. 5
Hoe vaak denken burgers, ondanks deze gegevens, per dag, per week of zelfs gedurende een maand na over de rol die zij spelen in iets dat groter is dan zijzelf, de gemeenschap en de natie waartoe zij behoren en waaraan zij bijdragen? In de meeste gevallen en in het dagelijkse gebruik wordt het begrip burgerschap meestal louter het juridische perspectief van modern burgerschap genoemd en kan het worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën: geboorterecht (of jus soli) burgerschap en verworven (of genaturaliseerd) burgerschap. De laatste kan worden verkregen door te trouwen met een staatsburger of door een naturalisatieproces waarbij aan bepaalde wettelijke vereisten moet worden voldaan, zoals ingezetenschap, taalvaardigheid en het behalen van staatsburgerschapsexamens. Deze juridische betekenis markeert ook het startpunt voor traditioneel en politiek burgerschap dat het recht om te stemmen, het recht om in het land te werken en te leven, toegang tot sociale diensten en bescherming onder de wet verzekert.
Vanuit een sociaal perspectief impliceert burgerschap echter een gevoel van verbondenheid en gehechtheid aan een bepaalde gemeenschap of natie. Het kan culturele, sociale en emotionele aspecten omvatten die de identiteit van een individu en de verbinding met een groter collectief vormgeven. Dit kan het delen van gemeenschappelijke waarden, tradities en taal omvatten, en deelname aan het culturele leven van de gemeenschap.
Burgerschap moet ook een plichtsbesef met zich meebrengen om deel te nemen aan het democratische proces en gebruik te maken van het recht om meningen te uiten, deel te nemen aan politieke activiteiten en de besluitvorming te beïnvloeden. Dit kan het recht omvatten om te stemmen bij verkiezingen, deel te nemen aan maatschappelijke activiteiten en maatschappelijke organisaties, en te pleiten voor kwesties van algemeen belang. Actieve deelname aan het politieke proces wordt vaak gezien als een fundamenteel aspect van burgerschap, omdat het burgers in staat stelt een stem te hebben bij het vormgeven van het beleid en de beslissingen die hun leven beïnvloeden.
Het is belangrijk op te merken dat de betekenis van burgerschap kan variëren tussen verschillende landen en samenlevingen, en kan worden gevormd door historische, culturele en politieke contexten. Het concept van burgerschap blijft zich ontwikkelen en er wordt over gedebatteerd, met voortdurende discussies over inclusie, gelijkheid en de verantwoordelijkheden en rechten van burgers in moderne samenlevingen.