Wie zijn zij’?

Op het gebied van de groepsdynamiek wordt het steeds terugkerende thema ‘zij’ van groot belang, wat in dit gedeelte weerklinkt. Als buitenstaanders worden individuen die tot een andere groep behoren of zich niet bij een specifieke groep aansluiten, vaak gekarakteriseerd als ‘zij’.

Deze categorisering van ‘zij’ kan resulteren in hun stigmatisering, waardoor de weg vrijgemaakt wordt voor de verspreiding van stereotypen, vooroordelen en discriminatie. Stereotypering houdt de neiging in om overtuigingen over verschillende eigenschappen die verband houden met bepaalde groepen te vergroten. Uiteraard wortelen vooroordelen en bevorderen ze negatieve perspectieven ten opzichte van groepsleden, ondersteund door deze heersende stereotypen. Discriminatie duidt op zijn beurt op de manifestatie van negatief gedrag gericht op groepsleden, geworteld in reeds bestaande vooroordelen.

Wanneer individuen zich identificeren met de doelstellingen van een groep, ontstaat er vaak een diep gevoel van verbondenheid en een grotere neiging tot samenwerking. Helaas kan deze verbondenheid ook aanleiding geven tot vijandigheid jegens andere groepen en tot afwijzing van individuen binnen de eigen groep. Bovendien kan het zichzelf vergelijken met ‘buitenstaanders’ een groter gevoel van eigenwaarde en geluk voeden, waardoor onbedoeld de kiem van onverdraagzaamheid wordt gevoed.

In de listige handen van populistische leiders manipuleren emotionele communicatiestrategieën op behendige wijze groepsidentificatie, waarbij ze opzettelijk een negatief beeld van anderen koesteren om solidariteit binnen hun eigen groep te cultiveren. Door vakkundig een beroep te doen op patriottische gevoelens en nationalisme creëren ze een gedeeld identiteitsgevoel en waarden, en portretteren ze deze vakkundig als bedreigd door krachten van buitenaf. Dit verhaal creëert een sfeer van cohesie en eenheid binnen de groep, terwijl het tegelijkertijd degenen die als buitenstaanders worden beschouwd, isoleert en marginaliseert.

Bijgevolg kan de toepassing van deze methoden een sfeer van vijandigheid jegens buitenstaanders teweegbrengen, die als katalysator voor maatschappelijke polarisatie kan fungeren en de verdeeldheid binnen het weefsel van de samenleving kan versterken. Het fenomeen dat uit dergelijke tactieken voortkomt, is een voedingsbodem voor vijandigheid en maatschappelijke fragmentatie, waardoor de spanningen tussen verschillende groepen verder worden verergerd.