Het woord populisme is steeds meer aanwezig in de publieke sfeer en in de politieke context, als gevolg van de brede en snelle toename van dit fenomeen in persoonlijke en collectieve discoursen en uitingen. De definitie die het meest wordt gebruikt om het concept populisme te identificeren, is gericht op het discours dat door de omroepers ervan wordt gepropageerd. In de uitingen van het populisme overheerst een verhaal waarin het volk, beschreven als ‘wij’, zich moet verenigen tegen de politieke elite, aangeduid als ‘zij’. Dit soort uitingen is niet exclusief voor de politieke sfeer, aangezien we ofwel meer geassocieerde benaderingen van links waarnemen, kritiek op het kapitalisme, antimilitarisme en de doelstellingen van een egalitaire samenleving, ofwel andere die meer geassocieerd zijn met het rechtse discours, die geassocieerd worden met idealen als antiglobalisering , nationalisme en argumenten die ongunstig zijn voor immigratie. Vanuit historisch perspectief vindt het populisme zijn oorsprong aan het einde van de 19e eeuw, in verschillende uitingen. Voorbeelden van de Verenigde Staten van Amerika worden vaak aangehaald bij de beweging van de Farmers’ Alliance als een manier om de economische omstandigheden van boeren te verbeteren, of in Oost-Europa, als een manier om de dominantie van de tsaren te bestrijden. Ondanks zijn bescheiden begin heeft het populisme, als ideologie die gemakkelijk de aandacht en steun van kiezers trekt, terrein gewonnen en een belangrijke rol op zich genomen in de 21e eeuw. Het tweede decennium van de 21e eeuw werd gekenmerkt door de toename van populistische partijen en bewegingen op internationaal niveau, waar Portugal niet immuun voor was. De evolutie van populistische verschijnselen aan het einde van de 20e en het begin van de 20e eeuw kan worden aangetoond door een voortdurende toename van het aantal partijen, die door onderzoekers en academici worden geclassificeerd als populisten of als bestendigers van populistische discoursen. Tussen 1971 en 2019 werden 23 nieuwe partijen gevormd, waarvan er zeven uit het linkerspectrum kwamen en de rest uit de rechtervleugel. Portugal heeft naast Zweden één partij die dit kenmerk bezit. Met twee partijen staan Duitsland, België, Frankrijk, Spanje, Polen en Hongarije. Griekenland, Nederland en Italië hebben elk drie partijen. Vijf daarvan zijn ontstaan tussen de jaren 2000-2010, en de overige elf tussen de jaren 2010-2020.
Deze partijen ontstaan wanneer er een gevoel van gebrek aan representativiteit in de nationale kiesdistricten bestaat en wanneer een of meer groepen burgers zich niet kunnen identificeren met de standpunten die hun huidige vertegenwoordigers innemen. Deze context maakt ruimte vrij in de politieke arena voor de vorming van nieuwe partijen die deze niches van kiezers willen exploiteren. Het populistische verhaal wordt in dit perspectief relatief gemakkelijk gecombineerd, omdat de nieuwe partijen zich willen afbakenen van de politieke elite die tot nu toe aan de macht was in het bestuur. In het recente internationale landschap zijn de voorbeelden van discoursen die als populistisch worden geclassificeerd vermenigvuldigd. Als we enkele gevallen noemen, hebben we de publieke uitingen die verband houden met het Britse referendum van 2016, waarin Britse burgers vooral stemden voor het verlaten van de Europese Unie (Brexit). Voorbeelden hiervan zijn ook de omstandigheden die verband houden met de verkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten in 2017, en meest recentelijk de verkiezing van Jair Bolsonaro tot president van Brazilië in 2018. Dit zijn slechts enkele voorbeelden met zogenaamde populistische actoren in de internationale politiek. Samen met deze gebeurtenissen vertegenwoordigt de aanzienlijke toename van partijen die in de eerste twee decennia van deze eeuw als populistisch zijn geïdentificeerd een algemene, zij het niet-consensuele, acceptatie door het publiek van deze bewegingen. Een van de bewijzen van het succes dat deze partijen behalen is de evolutie van de stemmen bij de verkiezingen voor deze partijen, tussen de eerste keer dat ze deelnamen aan parlementsverkiezingen (na de oprichting ervan) en de meest recente verkiezingen waaraan ze deelnamen. Slechts vier partijen, waaronder Links (Duitsland), Force Italy (Italië), Northern League (Italië) en Kukiz’15 (Polen) hebben bij de laatste verkiezingen een slechter resultaat behaald. Alle anderen hebben een positieve ontwikkeling doorgemaakt in het winnen van stemmen, wat blijk geeft van een grotere belangstelling van de kant van de burgers om deze partijen in wetgevende instrumenten te vertegenwoordigen. Een van de meest opvallende gevallen is de partij van de Broeders van Italië, die in 2022 de verkiezingen won en de huidige Italiaanse wetgevende macht won. Populistische bewegingen behouden een gestage en groeiende aanwezigheid in het Europese politieke landschap en kunnen een bedreiging vormen voor de democratie en de burgerschapswaarden vanwege hun typische verdeeldheid zaaiende ideologie en toespraak, waardoor de behoefte aan informatie en kennis om deze bewegingen tegen te gaan belangrijker dan ooit wordt.
Referenties:
Concept gedefinieerd door Müller, JW (2017). Wat is populisme?. Pinguïn Groot-Brittannië; https://www.britannica.com/topic/populism | https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/populism
De Cleen, B. (2017). Populisme en nationalisme. In C. Rovira Kaltwasser, P. Taggart, P. Ostiguy, & P. Ochoa Espejo (red.), Handboek van populisme. Oxford, Verenigd Koninkrijk: Oxford University Press, pp. 342-362 | Zúquete , JP (2022). Populismo : de fora en de ca dentro . ( Livros da Fundação ). Fundação Francisco Manuel dos Santos
https://www.pewresearch.org/fact-tank/2022/10/06/populists-in-europe-vooral-those-on-the-right-have-increased-their-vote-shares-in-recent- verkiezingen/ | https://euagenda.eu/upload/publications/state_of_populism_in_europe_2020_final.pdf.pdf
http://www.electionresources.org/
http://www.electionresources.org/
Geclassificeerd door het Pew Research Center, een niet-partijgebonden database die het publiek informeert over kwesties, houdingen en trends die de wereld vormgeven, beschikbaar op https://www.pewresearch.org/fact-tank/2022/10/06/populists-in -Europa-vooral-de-rechtse-landen-hebben-hun-stemaandelen-in-recente-verkiezingen-vergroot/
Canovan , M. (1982). Twee strategieën voor de studie van populisme. Politieke Studies, 30(4), blz. 544-552. https://www.statista.com/topics/3291/right-wing-populism-in-the-european-union/#topicOverview