Τι σημαίνει να είσαι πολίτης;
Σε ποιο βαθμό οι άνθρωποι στην Ευρώπη είναι εξοικειωμένοι και άνετοι με την έννοια της ιθαγένειας; Δεδομένου ότι οι στάσεις και η ευαισθητοποίηση μπορεί να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ εθνών και πληθυσμών, είναι δύσκολο να γενικεύσουμε το πόσο εξοικειωμένοι και άνετοι είναι οι Ευρωπαίοι με την ιδέα της ιθαγένειας. Παρ’ όλα αυτά, μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι οι άνθρωποι που ζουν σε ευρωπαϊκά έθνη τείνουν να έχουν σχετικά υψηλό επίπεδο εξοικείωσης με την ιδέα της ιθαγένειας και των σχετικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Για παράδειγμα, στο καθιερωμένο Ευρωβαρόμετρο 88 (2017) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρεται ότι “Επτά στους δέκα Ευρωπαίους αισθάνονται ότι είναι πολίτες της ΕΕ και είναι η πρώτη φορά από την άνοιξη του 2010 που ο δείκτης αυτός έφτασε το όριο του 70%” (σελ. 34).5
Source: European Commission (2017). Standard Eurobarometer 88: Public opinion in the European Union.
Δήλωση: Νιώθετε πολίτες της ΕΕ (%) Μπλε = Σύνολο ‘Ναι’ Κόκκινο = Σύνολο ‘Όχι’ Γκρι = Δεν γνωρίζω
Παρά τα δεδομένα αυτά, πόσες φορές την ημέρα, την εβδομάδα ή ακόμη και κατά τη διάρκεια ενός μήνα οι πολίτες προβληματίζονται και σκέφτονται το ρόλο που διαδραματίζουν σε κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό τους, την κοινότητα και το έθνος στο οποίο ανήκουν και συνεισφέρουν; Στις περισσότερες περιπτώσεις και καθημερινές χρήσεις, η έννοια της ιθαγένειας αναφέρεται ως επί το πλείστον ως απλώς η νομική προοπτική της σύγχρονης ιθαγένειας μπορεί να χωριστεί σε δύο κύριες κατηγορίες: την εκ γενετής (ή jus soli) ιθαγένεια και την επίκτητη (ή πολιτογραφημένη) ιθαγένεια. Η τελευταία μπορεί να αποκτηθεί μέσω γάμου με πολίτη ή μέσω μιας διαδικασίας πολιτογράφησης που περιλαμβάνει την εκπλήρωση ορισμένων νομικών προϋποθέσεων, όπως η διαμονή, η γνώση της γλώσσας και η επιτυχία σε εξετάσεις για την ιθαγένεια. Αυτή η νομική έννοια σηματοδοτεί επίσης το σημείο εκκίνησης για την παραδοσιακή και πολιτική ιθαγένεια που εξασφαλίζει το δικαίωμα ψήφου, το δικαίωμα εργασίας και διαμονής στη χώρα, την πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες και την προστασία από το νόμο.
Η ιθαγένεια ως αίσθηση ιδιοκτησίας
Από κοινωνική άποψη, ωστόσο, η ιθαγένεια συνεπάγεται την αίσθηση του ανήκειν και της προσκόλλησης σε μια συγκεκριμένη κοινότητα ή έθνος. Μπορεί να περιλαμβάνει πολιτιστικές, κοινωνικές και συναισθηματικές πτυχές που διαμορφώνουν την ταυτότητα και τη σύνδεση ενός ατόμου με μια ευρύτερη συλλογικότητα. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το μοίρασμα κοινών αξιών, παραδόσεων, γλώσσας και τη συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή της κοινότητας.
Ιθαγένεια ως τρόπος συμμετοχής
Η ιθαγένεια πρέπει επίσης να συνεπάγεται την αίσθηση του καθήκοντος να συμμετέχει κανείς στη δημοκρατική διαδικασία και να κάνει χρήση του δικαιώματός του να εκφράζει τις απόψεις του, να συμμετέχει σε πολιτικές δραστηριότητες και να επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το δικαίωμα να ψηφίζει στις εκλογές, να συμμετέχει σε δραστηριότητες πολιτών και σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και να υπερασπίζεται θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος. Η ενεργός συμμετοχή στην πολιτική διαδικασία θεωρείται συχνά ως θεμελιώδης πτυχή της ιθαγένειας, καθώς επιτρέπει στους πολίτες να έχουν φωνή στη διαμόρφωση των πολιτικών και των αποφάσεων που επηρεάζουν τη ζωή τους.
<pΕίναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η έννοια της ιθαγένειας μπορεί να διαφέρει σε διάφορες χώρες και κοινωνίες και να διαμορφώνεται από ιστορικά, πολιτιστικά και πολιτικά πλαίσια. Η έννοια της ιθαγένειας συνεχίζει να εξελίσσεται και να συζητείται, με συνεχείς συζητήσεις σχετικά με την ένταξη, την ισότητα και τις ευθύνες και τα δικαιώματα των πολιτών στις σύγχρονες κοινωνίες.