Συγγραφέας: Δρ. Ραφαέλα Ορφανίδη
Λαϊκισμός και ψευδείς ειδήσεις, δύο λέξεις-κλειδιά που έχουν κατακλύσει τον κόσμο τα τελευταία χρόνια. Η Ευρώπη, ειδικότερα, παλεύει με αυτές τις δύο προκλήσεις, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να υπονομεύσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και την κοινωνική συνοχή. Σε αυτό το άρθρο, θα διερευνήσουμε τα μέσα και τα έξω αυτού του θανατηφόρου συνδυασμού και πώς η Ευρώπη αντιστέκεται.
Πρώτα απ’ όλα, τι είναι ο λαϊκισμός; Ο λαϊκισμός είναι μια πολιτική ιδεολογία που θέτει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του λαού στο προσκήνιο. Τα λαϊκιστικά κινήματα έχουν κερδίσει δημοτικότητα σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, με ηγέτες όπως τον Ματέο Σαλβίνι της Ιταλίας και τον Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας να πρωταγωνιστούν. Συχνά οι λαϊκιστές χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και άλλες ψηφιακές πλατφόρμες για να διαδώσουν το μήνυμά τους και να κερδίσουν υποστήριξη.
Τώρα, ας μιλήσουμε για τις ψευδείς ειδήσεις. Οι ψευδείς ειδήσεις είναι ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες που διαδίδονται μέσω παραδοσιακών ή ψηφιακών μέσων. Στην Ευρώπη, οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν διευκολύνει τη γρήγορη και ευρεία διάδοση των ψευδών ειδήσεων, οδηγώντας σε αυξημένη πόλωση και διχασμό της κοινωνίας.
Ποιά είναι λοιπόν η σχέση μεταξύ λαϊκισμού και ψευδών ειδήσεων; Τα λαϊκιστικά κινήματα χρησιμοποιούν συχνά ψεύτικες ειδήσεις για να προωθήσουν τις ατζέντες τους και να δυσφημίσουν τους αντιπάλους τους. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για το “Brexit”, η εκστρατεία “Leave” χρησιμοποίησε ψευδείς πληροφορίες για να προωθήσει το μήνυμά της, όπως ο ισχυρισμός ότι η αποχώρηση από την ΕΕ “θα εξοικονομούσε 350 εκατομμύρια λίρες την εβδομάδα που θα μπορούσαν να δαπανηθούν στην Εθνική Υπηρεσία Υγείας” (Nature, 2016, παρ. 11). Ομοίως, στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016, η εκστρατεία του Τραμπ χρησιμοποίησε ψευδείς ειδήσεις για να δυσφημίσει τη Χίλαρι Κλίντον και να προβάλει το μήνυμα της.
Η χρήση ψευδών ειδήσεων από λαϊκιστικά κινήματα μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή στην Ευρώπη. Οι ψευδείς ειδήσεις μπορούν να δημιουργήσουν διαίρεση και πόλωση στις κοινωνίες, οδηγώντας σε κοινωνική αναταραχή και αστάθεια. Μπορούν επίσης να διαβρώσουν την εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς, οδηγώντας σε μείωση της πολιτικής συμμετοχής και δέσμευσης.
Επομένως, τι μπορεί να γίνει για την αντιμετώπιση αυτού του θανατηφόρου συνδυασμού; Ένα βασικό στοιχείο είναι η εκπαίδευση σε θέματα παιδείας στα μέσα ενημέρωσης. Εκπαιδεύοντας τους πολίτες στο πώς να διακρίνουν μεταξύ αληθινών και ψευδών πληροφοριών, μπορούμε να τους βοηθήσουμε να αναπτύξουν δεξιότητες κριτικής σκέψης και να γίνουν πιο απαιτητικοί καταναλς ειδήσεων. Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο είναι οι πρωτοβουλίες ελέγχου των γεγονότων, καθώς μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό και την αποκάλυψη των ψευδών ειδήσεων. Χρειάζονται επίσης αυστηρότερες ρυθμίσεις για τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να αποτραπεί η διάδοση ψευδών πληροφοριών.
Συνοψίζοντας, ο λαϊκισμός και οι ψευδείς ειδήσεις είναι δύο από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη. Συχνά τα λαϊκιστικά κινήματα χρησιμοποιούν ψευδείς ειδήσεις για να προωθήσουν τις ατζέντες τους και να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς, και αυτό μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή. Ωστόσο, υιοθετώντας μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει την εκπαίδευση σε θέματα παιδείας στα μέσα ενημέρωσης, πρωτοβουλίες ελέγχου των γεγονότων και αυστηρότερες ρυθμίσεις για τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η Ευρώπη μπορεί να καταπολεμήσει αυτό το θανατηφόρο combo.
Μείνετε συντονισμένοι στην διαδικτυακή πλατφόρμα του ‘we-europeans’ για τo εκπαιδευτικό πρόγραμμα MOOC που βοηθά στην ανάπτυξη στρατηγικών για την αντίσταση και την αντιμετώπιση των ιδεολογιών του λαϊκισμού στην καθημερινή ζωή, το οποίο αναπτύσσεται επί του παρόντος από τους εταίρους του ‘we-europeans’.
Βιβλιογραφία:
Allcott, H., & Gentzkow, M. (2017). Social media and fake news in the 2016 election. Journal of Economic Perspectives, 31(2), 211-236.
Brexit: UK should remain. (2016). Nature, 534, 295. https://doi.org/10.1038/534295a
European Commission. (2018). Tackling online disinformation: A European approach. Retrieved from https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/tackling-online-disinformation-european-approach
European Parliament. (2018). Populism in Europe. Retrieved from https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2018/614701/EPRS_ATA(2018)614701_EN.pdf
Wardle, C. (2017). Fake news. It’s complicated. First Draft News. Retrieved from https://firstdraftnews.org/fake-news-complicated/