Europa, niegdyś uważana za kontynent jedności i współpracy, w ostatnich latach zmagała się z przynajmniej kilkoma konfliktami. Trwające spory między Cyprem a Turcją, wznowiony obecnie konflikt izraelsko-palestyński, a także twająca do 2022 r. wojna między Ukrainą a Rosją nie tylko wzmocniły napięcia regionalne, ale mogą także znacząco zaostrzyć podziały w Europie. W tym artykule zbadamy, jak te konflikty wpływają na nasz kontynent i potencjalnie napędzają wzrost populizmu.
Konflikt cypryjsko-turecki to długotrwały spór dotyczący podzielonej wyspy Cypr. Obecność wojskowa Turcji na Cyprze Północnym i trwające spory o zasoby we wschodniej części Morza Śródziemnego nadwyrężyły stosunki między Turcją a państwami członkowskimi UE, w szczególności Grecją i Cyprem.
Konflikt pomiędzy Cyprem i Grecją jest wieloletni i skomplikowany, jego początki sięgają połowy XX wieku. Korzenie sporu leżą w złożonej historii Cypru i walce między społecznościami Greków cypryjskich i Turków cypryjskich o władzę, wpływy i autonomię na wyspie.
Cypr był kolonią brytyjską od 1878 do 1960 r. W 1960 r. Cypr uzyskał niepodległość jako republika. Umowa zawierała ustalenia dotyczące podziału władzy między Grekami cypryjskimi i Turkami cypryjskimi. Jednak ustalenia te szybko upadły z powodu sporów i braku zaufania między obiema społecznościami, co doprowadziło do wzajemnej przemocy. W 1963 r. prezydent arcybiskup Makarios zaproponował poprawki do konstytucji, które w dużej mierze faworyzowały Greków cypryjskich, ale zostały one odrzucone przez Turków cypryjskich, co spowodowało wycofanie urzędników Turków cypryjskich z rządu.
W 1974 r. sytuacja uległa dalszej eskalacji, gdy junta wojskowa w Grecji poparła zamach stanu na Cyprze, którego celem było zjednoczenie wyspy z Grecją. W odpowiedzi Turcja najechała Cypr, powołując się na swoje prawo do interwencji na mocy Traktatu Gwarancyjnego – traktatu, który zezwalał Grecji, Turcji i Wielkiej Brytanii na interwencję na Cyprze w celu utrzymania jego niepodległości i integralności terytorialnej. Turecka operacja wojskowa doprowadziła de facto do podziału wyspy. Po inwazji siły tureckie przejęły kontrolę nad północną częścią wyspy.
Obecnie, w październiku 2023 r., Cypr pozostaje podzielony – Republika Cypryjska kontroluje południowe dwie trzecie wyspy i samozwańczą TRPC na północy. Trwają wysiłki na rzecz pokojowego rozwiązania, zjednoczenia i znalezienia wspólnej płaszczyzny porozumienia, ale konflikt pozostaje nierozwiązany, co wpływa na krajobraz polityczny, społeczny i gospodarczy wyspy.
Konflikt cypryjsko-turecki to złożona kwestia głęboko osadzona w historii wyspy i aspiracjach dwóch głównych społeczności etnicznych, a jej rozwiązanie pozostaje wyzwaniem pomimo licznych prób mediacji i pojednania.
Doprowadziło to do militaryzacji wschodniej części Morza Śródziemnego, wywołując poważne obawy w Unii Europejskiej. UE nałożyła sankcje na Turcję w odpowiedzi na jej działania, co jeszcze bardziej komplikuje wysiłki dyplomatyczne. Podział Cypru miał dla wyspy poważne konsekwencje społeczne i gospodarcze. Kontrolowana przez Greków cypryjskich Republika Cypryjska jest członkiem Unii Europejskiej, podczas gdy północna część pozostaje poza UE. Podział ten utrudnia rozwój gospodarczy i komplikuje kwestie takie jak prawa własności i obywatelstwo.
Ruchy populistyczne w krajach takich jak Grecja i Cypr często skupiają się wokół kwestii obrony suwerenności narodowej i integralności terytorialnej. Konflikt cypryjsko-turecki zapewnia tym ruchom potężne narzędzie do pobudzania wsparcia i opowiadania się za twardym stanowiskiem wobec Turcji. Może to prowadzić do dalszych podziałów w UE, gdyż niektóre kraje domagają się silniejszych działań wobec Turcji, inne zaś opowiadają się za bardziej dyplomatycznym podejściem.
Rozbieżne interesy i stanowiska państw członkowskich UE w odpowiedzi na konflikt cypryjsko-turecki mogą potencjalnie podważyć zdolność Unii Europejskiej do utrzymania jednolitej polityki zagranicznej. W kluczowych kwestiach, takich jak stosunki z Turcją, UE stara się prezentować jednolity front, jednak różne priorytety jej członków mogą skomplikować te wysiłki.
Konflikt ukraińsko-rosyjski jest jednym z najważniejszych sporów geopolitycznych w Europie. Rozpoczął się w 2014 roku, kiedy Rosja zaanektowała Krym, wywołując wojnę we wschodniej Ukrainie. Od tego czasu konflikt pochłonął tysiące ofiar, zmusił miliony ludzi do opuszczenia domów i pozostaje źródłem niestabilności w regionie. Konflikt ukraińsko-rosyjski nadwyrężył stosunki między Rosją a krajami zachodnimi, zwłaszcza Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi. Sankcje, rozmieszczenie wojsk i napięcia dyplomatyczne stały się nową normą. To nie tylko dzieli Europę, ale także sprzyja poczuciu niepewności wśród sąsiadujących krajów, prowadząc do zwiększonych wydatków na obronę i działania wojskowe.
Ruchy populistyczne często opierają się na nastrojach nacjonalistycznych i retoryce antyimigracyjnej. Konflikt ukraińsko-rosyjski pozwolił populistycznym przywódcom w niektórych krajach europejskich wykorzystać sytuację do promowania wizerunku siłacza i opowiadania się za ostrzejszym stanowiskiem wobec Rosji. Może to prowadzić do dalszego podziału w Unii Europejskiej, a niektóre kraje przyjmą bardziej izolacjonistyczne stanowisko.
Konflikt izraelsko-palestyński to długotrwały i głęboko zakorzeniony spór o ziemię i samostanowienie. Choć konflikt nie rozgrywa się bezpośrednio w Europie, to jego skutki są odczuwalne także na kontynencie europejskim ze względu na zaangażowanie Unii Europejskiej i jej państw członkowskich. Konflikt ten często prowadzi do protestów, napięć i debat w krajach europejskich. UE tradycyjnie popierała rozwiązanie dwupaństwowe i krytycznie odnosiła się do niektórych polityków Izraela, co doprowadziło do napięć dyplomatycznych z Izraelem. Ruchy populistyczne w niektórych krajach europejskich stanęły po którejś stronie konfliktu izraelsko-palestyńskiego, sprzymierzając się z Izraelem lub Palestyną w oparciu o własne wewnętrzne interesy polityczne i ideologie. Może to doprowadzić do podziałów w UE i zniweczyć jej wysiłki na rzecz utrzymania spójnej polityki zagranicznej.
Współczesne konflikty w Europie, w tym spory ukraińsko-rosyjskie, cypryjsko-tureckie i izraelsko-palestyńskie, mają daleko idące konsekwencje dla kontynentu. Nie tylko nadwyrężają stosunki dyplomatyczne, ale także stwarzają ruchom populistycznym możliwości wykorzystywania nastrojów nacjonalistycznych i tworzenia podziałów w Europie.
Aby promować jedność i stabilność, europejscy przywódcy muszą wspólnie pracować nad rozwiązaniem tych konfliktów środkami dyplomatycznymi, znajdując pokojowe rozwiązania, które mogą pomóc złagodzić dzielący wpływ populizmu. Utrzymanie silnej, zjednoczonej Unii Europejskiej będzie miało kluczowe znaczenie dla przetrwania tych trudnych czasów oraz zapewnienia długoterminowej stabilności i dobrobytu kontynentu.